1. Đại cương
Kỹ thuật điều trị thuốc tiêu huyết khối đường tĩnh mạch là một trong những kỹ thuật điều trị triệt để đối với bệnh nhân đột quỵ nhồi máu não cấp trong 3 giờ đầu. Đây là một biện pháp điều trị đã làm cải thiện kết cục lâm sàng của bệnh nhân sau 3 tháng thêm ít nhất 13%, có thể thực hiện dễ dàng, nhanh chóng và không đòi hỏi nhiều phương tiện chẩn đoán đặt tiền.
Hình ảnh cộng hưởng từ mạch não trước và sau dùng thuốc Alteplase.
Ảnh: VSEM
2. Chỉ định và chống chỉ định
2.1. Chỉ định: Bệnh nhân đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn sau
- Tuổi của bệnh nhân trên 18 tuổi và dưới 80 tuổi;
- Các triệu chứng khởi phát của đột quỵ rõ ràng dưới 180 phút trước khi dùng thuốc Alteplase;
- Chẩn đoán nhồi máu não cấp tính với các dấu hiệu thiếu sót về thần kinh rõ ràng và định lượng được dựa trên bảng điểm NIHSS;
- Các thành viên của gia đình bệnh nhân và/hoặc bệnh nhân đồng ý dùng thuốc.
2.2. Chống chỉ định: Bệnh nhân có bất kỳ ≥ 1 các tiêu chuẩn sau
- Các triệu chứng khởi phát của đột quỵ não trên 180 phút tính đến thời điểm bắt đầu dùng thuốc Alteplase hoặc không xác định chính xác thời gian.
- Các triệu chứng của đột quỵ não nhẹ, đơn thuần hoặc cải thiện nhanh chóng.
- Khởi phát có dấu hiệu co giật.
- Không chụp cắt lớp vi tính sọ não không cản quang và/hoặc chụp cộng hưởng từ sọ não hoặc có bằng chứng chảy máu não trên chụp cắt lớp vi tính sọ não và/hoặc chụp cộng hưởng từ sọ não.
- Các triệu chứng đột quỵ não gợi ý đến chảy máu dưới nhện mặc dù kết quả chụp cắt lớp vi tính sọ não và/hoặc cộng hưởng từ sọ não bình thường.
- Hình ảnh chụp cắt lớp vi tính sọ não và/hoặc cộng hưởng từ sọ não có nhồi máu não diện rộng (trên 1/3 diện chi phối động mạch não giữa).
- Khi điểm NIHSS trên 24
- Chấn thương hoặc chảy máu tiến triển.
- Tiền sử đột quỵ não, chấn thương đầu mức độ nặng, nhồi máu cơ tim hoặc phẫu thuật sọ não trong vòng 3 tháng gần đây.
- Tiền sử chảy máu não.
- Tiền sử chảy máu đường tiêu hóa hoặc đường tiết niệu trong vòng 21 ngày gần đây.
- Tiền sử chấn thương lớn hoặc phẫu thuật lớn trong vòng 14 ngày gần đây.
- Chọc dò dịch não tủy hoặc chọc dò động mạch ở những nơi không thể ép được trong vòng 7 ngày gần đây.
- Có bệnh lý trong sọ (u tân sinh, dị dạng động-tĩnh mạch não, túi phình mạch não).
- Có bất thường về đường huyết ( dưới 2,8 mmo/l hoặc trên 22,2 mmol/l).
- Số lượng tiểu cầu dưới 100,000/mm3.
- Huyết áp không kiểm soát được (huyết áp tâm thu trên 185 mmHg hoặc huyết áp tâm trương trên 110 mmHg).
- Điều trị thuốc chống đông gần đây với tỷ lệ INR trên 1,5 lần chứng.
3. Chuẩn bị (dụng cụ và bệnh nhân)
3.1. Chuẩn bị dụng cụ
- Kim luồn cỡ số 18 gauge (2 chiếc)
- Bộ dây truyền (2 bộ)
- Natriclorua 0,9% 500ml , 2 chai
- Bông, gạc, găng
- Dây thở oxy gọng kính
- Monitor theo dõi liên tục
- Ống thông dạ dày
- Ống thông tiểu
- Cân nặng bệnh nhân
- Bơm tiêm điện
- Thuốc Alteplase (biệt dược Actilyse) lọ 50mg, kèm theo lọ nước cất pha 50ml
- Thuốc Nicardipine 10mg
3.2. Chuẩn bị bệnh nhân
Bệnh nhân đột quỵ não cấp đáp ứng đủ các tiêu chuẩn lựa chọn và không có bất kỳ một tiêu chuẩn chống chỉ định nào.
4. Các bước tiến hành
- Cân nặng bệnh nhân.
- Bệnh nhân được lắp máy theo dõi để theo dõi liên tục các thông số: huyết áp, nhịp tim.
- Đặt ống thông dạ dày.
- Đặt ống thông tiểu.
- Đặt đường truyền tĩnh mạch chắc chắn (có thể đã đặt khi lấy máu làm xét nghiệm).
- Cho bệnh nhân thở oxy qua kính mũi 3 lít/ phút.
- Sử dụng thuốc Alteplase theo liều điều trị:
+ Cách tính liều thuốc: cân nặng thực tế của bệnh nhân x 0,9 mg/kg, liều tối đa không quá 90 mg.
+ Cách dùng: tiêm liều nạp 10% tổng liều trong 1 phút, 90% tổng liều còn lại truyền tĩnh mạch liên tục trong 60 phút.
5. Theo dõi
- Đánh giá các dấu hiệu thần kinh cách 15 phút một lần trong khi truyền, sau đó cách 30 phút một lần trong 6 giờ và tiếp theo cách 1 giờ một lần cho đến đủ 24 giờ.
- Đo huyết áp cách 15 phút một lần trong khi truyền, sau đó cách 30 phút một lần trong 6 giờ và tiếp theo cách 1 giờ một lần cho đến đủ 24 giờ.
- Nếu bệnh nhân đau đầu nhiều, tăng huyết áp cấp tính, buồn nôn hoặc nôn phải dừng truyền ngay lập tức và cho bệnh nhân đi chụp cắt lớp vi tính sọ não không cản quang để kiểm tra.
- Nếu huyết áp tâm thu tăng trên 180 mmHg hoặc huyết áp tâm trương tăng trên 105 mmHg, phải theo dõi chặt chẽ và điều trị ngay để duy trì huyết áp dưới 185/110 mmHg.
6. Biến chứng và tai biến
6.1. Chảy máu trong sọ
- Những bệnh nhân đang hoặc sau khi được truyền thuốc tiêu sợi huyết Alteplase đột ngột có thay đổi ý thức, đau đầu mới xuất hiện, buồn nôn, nôn mửa hoặc huyết áp đột ngột tăng cao đặc biệt trong vòng 24 giờ đầu của điều trị cần nghi ngờ bệnh nhân có thể có chảy máu trong sọ. Trong trường hợp này phải dừng truyền Alteplase ngay lập tức, chụp cắt lớp vi tính sọ não không tiêm thuốc cản quang ngay cho bệnh nhân, đồng thời lấy máu định nhóm máu, xét nghiệm công thức máu đánh giá tiểu cầu, đông máu toàn bộ đanh giá fibrinogen.
- Nếu bệnh nhân có chảy máu trong sọ trên chụp cắt lớp vi tính sọ não cần xem xét điều trị:
+ Truyền 10 đơn vị Cryo để làm tăng nồng độ fibrinogen và yếu tố VIII.
+ Truyền khối tiểu cầu tùy theo mức độ.
6.2. Phù mạch
- Rất hiếm gặp phù nề gây tắc nghẽn đường thở và cần xử trí cấp cứu đường thở ngay lập tức bằng dừng truyền thuốc, cho thuốc kháng histamin , corticoid, đặt ống nội khí quản nếu có rít thanh quản.
Tài liệu tham khảo:
1. Lyden P (2005), “Thrombolytic Therapy for Acute Stroke”, Second Edition. Humana Press Inc.
2. Howard V.J and Howard G(2011), “Distribution of Stroke: heterogeneity by age, race, and sex”, Stroke : pathophysiology, diagnosis, and management, 5th ed, Elsevier Saunders.
Caplan LR(2009), “Caplan’s stroke: a clinical approach”, Fourth Edition. Saunders Elsevier
TS. BS. Mai Duy Tôn
Khoa Cấp cứu - Bệnh viện Bạch mai
Khoa Cấp cứu - Bệnh viện Bạch mai
Chúng tôi trên Facebook
.png){kind=small}
Tin nhắn